Jeotermal Enerji Nedir?
Jeotermal enerji, dünyanın alt yüzeyinde elde edilen ısıdır. Su ve/veya buhar jeotermal enerjiyi dünya yüzeyine taşır. Özelliklerine bağlı olarak, jeotermal enerji ısıtma ve soğutma amacıyla veya temiz elektrik üretmek için kullanılabilir. Bununla birlikte, elektrik için, genellikle tektonik olarak aktif bölgelere yakın konumdaki yüksek veya orta sıcaklık kaynaklarına ihtiyaç duyulur.
Farklı olgunluk seviyelerinde farklı jeotermal teknolojiler vardır. Bölgesel ısıtma, jeotermal ısı pompaları, seralar ve diğer uygulamalar gibi doğrudan kullanımlar için teknolojiler yaygın olarak kullanılır. Doğal olarak yüksek geçirgenliğe sahip hidrotermal rezervuarlardan elektrik üretimi teknolojisi olgun ve güvenilirdir. Bununla birlikte, orta sıcaklık alanları gittikçe daha fazla kullanılıyor ve jeotermal akışkanın bir işlem akışkanını kapalı bir döngüde ısıtmak için ısı eşanjörleri yoluyla kullanıldığı ikili çevrim teknolojisinin gelişimi sayesinde elektrik üretimi veya kombine ısı ve güç için kullanılmaktadır.
DÜNYADA JEOTERMAL ENERJİ
Jeotermal enerji, önemli bir yenilenebilir kaynaktır. İzlanda, El Salvador, Yeni Zelanda, İtalya, Kenya ve Filipinler gibi ülkelerde elektrik talebinin önemli bir kısmını, İzlanda’daki ısıtma talebinin de % 90’ından fazlasını kapsar.
Dünyada jeotermal enerji kurulu gücü 2018 yılı sonu verilerine göre 14,9 GWh düzeyinde. Jeotermal enerjiden elektrik üretiminde ilk beş ülke; ABD, Filipinler, Endonezya, Türkiye ve Yeni Zelanda’dır. Elektrik dışı kullanım ise 70.000 MWt’ı aştı. Dünyada doğrudan kullanım uygulamalarındaki ilk 5 ülke ise ABD, Çin, İsveç, Belarus ve Norveç’tir. Dünyanın ilk ve en eski jeotermal santrali İtalya’nın Toskana bölgesinde yer alır. Bu bölgedeki 34 jeotermal enerji santrali, 761 MW net kurulu kapasiteye sahip ve yılda yaklaşık 6 TWh (terawatt) elektrik üretir. Ayrıca bölge elektriğinin yüzde 40’a yakını jeotermal enerjiden karşılanıyor.
NEDEN ÖNEMLİDİR?
Başlıca avantajları, hava koşullarına bağlı olmaması ve çok yüksek kapasite faktörlerine sahip olmasıdır. Bu nedenlerden dolayı, jeotermal enerji santralleri, bazal yük elektriği sağlamanın yanı sıra, bazı durumlarda kısa ve uzun vadeli esneklik için yardımcı hizmetler sağlama yeteneğine sahiptir.
Jeotermal enerji temiz, ucuz ve çevre dostu bir kaynaktır. Atmosferde karbon emisyonu ve hava kirliliğine neden olmaz. Örneğin, İzlanda’da binaların yüzde 95’i jeotermal enerji ile ısıtılıyor ve dünyanın en temiz şehirleri arasında geliyor. Bunların yanı sıra jeotermal enerjiden, diğer yenilenebilir enerji kaynaklarından farklı olarak yılın 365 günü yararlanılabilir.
TÜRKİYE’DE JEOTERMAL ENERJİ
Ülkemiz jeolojik ve coğrafik konumu itibarı ile aktif bir tektonik kuşak üzerinde yer aldığı için jeotermal açıdan dünya ülkeleri arasında zengin bir konumdadır. Ülkemizin her tarafına yayılmış yaklaşık 1.000 adet doğal çıkış şeklinde değişik sıcaklıklarda jeotermal kaynaklar mevcuttur.
Ülkemizin jeotermal potansiyeli oldukça yüksektir. Potansiyel oluşturan alanların %78’i Batı Anadolu’da, %9’u İç Anadolu’da, %7’si Marmara Bölgesi’nde, %5’i Doğu Anadolu’da ve %1’i diğer bölgelerde yer alır. Jeotermal kaynaklarımızın %90’ı düşük ve orta sıcaklıktadır, doğrudan uygulamalar (ısıtma, termal turizm, çeşitli endüstriyel uygulamalar vb.) için kullanılır. Geri kalan %10’ u ise dolaylı uygulamalar (elektrik enerjisi üretimi) için uygundur.
Jeotermal kaynaklar yaygın bir kullanım alanına sahiptir. Bugün ülkemizde jeotermal enerjiden üretilen elektrikten; ısıtma (sera ve konut), termal ve sağlık turizmi, endüstriyel mineral eldesi, balıkçılık, kurutmacılık vb. gibi alanlarda yararlanılıyor. Jeotermal enerji uygulamalarında ilk elektrik üretimi 1975 yılında MTA Genel Müdürlüğü tarafından kurulan ve 0,5 MWe güce sahip Kızıldere Santrali ile başladı.
JES DOĞRU BİLİNEN YANLIŞLAR
YANLIŞ-1: “JEOTERMAL ENERJİ ÜRETİLEN BÖLGELERDE YAŞAM ALANLARI YOK OLUYOR.”
Jeotermal enerji tamamen doğal bir kaynaktır. Yeraltı sularının ısınması ile elde edilen jeotermal enerji dünyada en eski uygarlıklardan bu yana kullanılıyor. İtalya’da Roma döneminde termal havuz ve hamam olarak da kullanılan jeotermal, günümüzde hala pek çok faydası ile dünyamızı ve yaşam alanlarını koruyor.
YANLIŞ-2: “JEOTERMAL ENERJİ DEPREMİ TETİKLİYOR.”
Jeotermal enerji ile deprem ilişkisi üzerine yapılan hem ülkemizde hem de dünyada pek çok araştırma bulunuyor. Araştırmalar gösteriyor ki, ülkemiz deprem kuşağı üzerinde yer alıyor ve fay hatlarındaki hareket yaklaşık 13 milyon yıldan beri devam ediyor. Jeotermal üretiminin ise fay hatlarındaki harekete hiçbir etkisi yok.
YANLIŞ-3: “JEOTERMAL ENERJİ YENİLENEBİLİR BİR KAYNAK DEĞİLDİR, SÜREKLİ ENERJİ SAĞLAYAMAZ.”
Jeotermal enerji, yeryüzünün yakın katmanlarındaki magmadan, su, buhar ve sıcak kayalardan temin edilen ve dünya var olduğu sürece kullanılabilecek bir enerji türüdür. Sürdürülebilir, güvenilir, çevre dostu ve yerli bir enerji kaynağıdır. Jeotermal enerji kaynakları, hava şartlarından bağımsız olarak 7×24 elektrik üretir.
YANLIŞ-4 “JEOTERMAL ENERJİDEN ELEKTRİK ÜRETMEK ÇEVRE KİRLİLİĞİNE YOL AÇAR.”
Jeotermal kaynaktan elektrik üretimi sırasında yasal gerekliliklere uyulduğu takdirde çevre kirliliğine yol açmaz.
YANLIŞ-5 “JEOTERMAL SANTRALLER TARIM FAALİYETLERİNE VE AĞAÇLARA ZARAR VERİYOR.”
Jeotermal enerji ise yönetmeliklere uygun üretildiğinde bölgede bulunan doğal yaşama zarar vermiyor. Jeotermal enerji söylenenin aksine, tarım faaliyetlerinin artmasını da sağlıyor. Seracılık faaliyetlerinde kullanılan jeotermal enerji, dört mevsim ürün elde edilmesini kolaylaştırıyor.